Servet Yıldırım – Geçen hafta 70’inci yaşını kutlayan Nobel İlaç’ın düzenlediği etkinlikte konuşan Yönetim Kurulu Lideri Hasan Ulusoy, “Bugün burada 70 yılda lokal bir eczaneden milletlerarası bir ilaç şirketine dönüşmemizi kutluyoruz. Geldiğimiz noktadan geriye dönüp baktığımızda 24 ülkede yapılanması ile 50’den fazla ülkeye ihracat gerçekleştiren, milletlerarası ilaç markaları yaratan bir şirket haline geldik” diyordu.
Kısa bir müddet evvel İş Bankası 100’üncü yaşını kutlamıştı. Devrin güç ekonomik şartları altında ve bankacılık süreçlerinin yabancıların elinde olduğu bir periyotta çalışmalarına başlayarak ulusal bankacılık sisteminin oluşturulmasının kritik adım attıktan sonra 100 yıl boyunca birçok prensip imza atmıştı.
Bir tarafta İş Bankası ve Nobel İlaç üzere yaşlanarak büyüyen şirketler var. Öte tarafta 1990’ların sonlarından itibaren teknoloji ve dijitalleşmenin büyüme ve iş yapma biçimlerini değiştirmesi ile ortaya çıkan yeni iktisadın getirdiği bir realite var. Bilgi ve datalar dijital ortamda işlenmeye, depolanmaya ve paylaşılmaya başlandı.
İş modelleri ağlar üzerinden kurulur oldu; iş birlikleri ve iştirakler arttı. Bilgi analitiği ve büyük datanın iş kararları üzerinde tesiri bariz hale geldi. Pazarlara erişim kolaylaştı. Daima yenilik ve teknoloji geliştirilmesi ile eser ve hizmetler de süratli bir biçimde evrilmeye başlandı. Velhasıl; iş yapma biçimleri esaslı biçimde değişti.
Adapte olabilmek…
Yeni iktisat bu ortada kendi şirketlerini yarattı. Amazon, Apple, Google ya da Alphabet, Facebook ya da Meta, Microsoft, Tesla, Netflix, Airbnb, Uber ve Salesforce üzere yeni şirketler ortaya çıktı. İş dünyasının çehresi değişti. Klasik sanayi ve hizmet dallarının yanı sıra, teknoloji tabanlı teşebbüslerin ve start-up’lar ortaya çıktı, büyüdüler.
Peki yeni iktisat ile kaybolanlar olmadı mı? Elbette oldu… Yeni iktisatla birlikte birtakım klasik şirketler ve dallar önemli halde etkilendiler. Yeni iktisadın dinamiklerine ayak uydurmakta zorlananlar ya küçülmek zorunda kaldı ya da büsbütün yok oldu. Mesela, Sears ve Toys ‘R’ Us üzere klasik perakendeciler e-ticaretin yükselişi karşısında zorlandılar ve iflas ettiler. Blockbuster üzere DVD kiralama ve görüntü mağazaları dijital içerik akış hizmeti veren Netflix gibilerinin karşısında dayanamadılar.
Online seyahat rezervasyon siteleri çıktı, klasik seyahat acenteleri kapandı. Dijital medya ve online haber kaynakları nedeniyle kimi gazeteler, mecmualar oyunu terk ettiler. Telekomünikasyon şirketleri ses üzerinden internet protokolü ve iletileşme uygulamaları nedeniyle zorlandılar. Fotokopi ve printer üreten şirketler güç duruma düştüler. Ekonomik dalgalanmalar, rekabetin sertleşmesi de şirketlerin sürdürülebilirliğini etkiledi. Birçok firma da ikinci-üçüncü jenerasyondan sonra yaşanan sıkıntıların kurbanı oldu.
Hemen çabucak her alanda süratli değişimlerin yaşandığı böylesi bir ortamda yenilenebilen ve değişen ortamlara adapte olabilen şirketler ayakta kalmakla kalmıyor, büyüyerek bölgesel ya da milletlerarası ölçeklere yükseliyorlar.