Kürsü hakimliğinden Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na, son olarak da Yargıtay Başkanlığı’na seçilen 36 yıllık hukukçu Mehmet Akarca, Yargıtay’ın bir yıllık çalışmaları konusunda detaylı açıklamalarda bulundu. Akarca, Anayasa Mahkemesi’ne yapılan ferdi müracaatlarda verilen kararların kimilerinde yetki aşımı olduğunu belirti, “Herkes Anayasa ve maddelere uymak zorunrda” dedi. İstanbul Büşyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun dosyasının da davaya bakanların uygun bulması halinde öne çekilebileceğini söyledi.
ÜZERİNE TİTRİYORUZ
Yargıtay’ın yenilikçi bakış açısıyla yapısal manada değişmeye, dönüşmeye ve güzelleşmeye devam ederken birçok yargısal ıslahata da öncülük ettiğini belirten Akarca, şunları söyledi: Yargıtay’ın ıslahat çalışmaları etik, şeffaflık ve isimli kalite olmak üzere üç ana sütun üzerine inşa edilmiştir. Yapısal reformlardan ‘Adli kalite’ son iki yıldan beri en öncelikli çalışma alanımız oldu. Hepimizin üzerine titrediği yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı, yargıda dürüstlük, yargının şeffaflığı ve hesap verebilirliği prensiplerinin gerçek ve görünür olmasının en tesirli yollarından biri isimli kaliteyi artırmaktır.
GEREKÇELİ KARARLAR
Yargıtay’ın ülkede içtihat birliğini sağlaması ve yargı hizmetinin kalitesini artırmasının en tesirli aracı gerekçeli kararlar olduğunu, Yargıtay’ın “Gerekçeli kararlarla” konuştuğunu belirten Yargıtay Başkanı, açıklamasını şöyle sürdürdü: Temyiz mahkemeleri bakımından münasebet; hukuksal güvenliği ve öngörülebilirliği sağlar, gereksiz davalar açılmasını yahut kanun yollarına başvurulmasını önler, halkın yargıya duyduğu inancı korur ve artırır. Kaliteli gerekçeli karar, kaliteli adalettir. Yargıtay kararlarının gerekçeli olması, istinaf ve birinci derece mahkeme kararlarının kalitesini de olumlu etkileyecektir.
YAPAY ZEKA
Başkan “Yargıtay İçtihat Merkezi” oluşturulduğunu belirtti ve açıklamasını şöyle sürdürdü: Yüksek Mahkeme kararlarının erişilebilir olması, hukukun ülke çapında eşit formda uygulanması bakımından büyük ehemmiyet taşır. 2015 yılında tüm Yargıtay kararlarını istisnasız biçimde toplumun erişimine açtık. Bu kâfi olmadı. Yargıtay İçtihat Merkezi’nin yapay zekâ takviyeli halde geliştirilmesi fikri doğdu. Kişisel olarak kullanıcıyı tanıyan sistem, kısa müddette ve kolay biçimde aradığı kararı bulmasına imkân verecek. Yapay zeka dayanaklı Yargıtay İçtihat Merkezi en geç Haziran ayında faaliyete geçecek olup, bu sistem büyük ölçüde Gerekçeli Karar Yazım Rehberi’ne nazaran tasarlandı. Yargıtay İçtihat Merkezi’nde karar aranırken rehberde yer alan ana başlıklara nazaran indeksleme ve sorgu da yapılabilecektir. Yakın gelecekte iş süreçlerinin, rapor kağıtlarının, birinci derece ve bölge adliye mahkemesi karar özetlerinin, ilam taslaklarının da yapay zeka takviyeli olarak yapılması planlanmaktadır.
YARGITAY’IN İŞ YÜKÜ
Dairelerin iş yükünü de Yargıtay Başkanı şöyle açıkladı: 31 Aralık 2022 tarihi prestijiyle Yargıtay hukuk daireleri ile Hukuk Genel Şurası’nda toplam 64.126; ceza daireleri ile Ceza Genel Konseyi’nde 293.233; Cumhuriyet Başsavcılığında ise 62.928 derdest evrak bulunuyor. Genel toplam prestijiyle 2022 sonunda Yargıtay’daki derdest evrak sayısı 420.287’dir. Derdest evrak sayısının 2016 yılı sonunda 1.438.785, 2017 yılı sonunda ise 1.179.027 olduğu dikkate alındığı bölge adliye mahkemelerinin faaliyete geçmesi ile birlikte son 6 yıl içerisinde Yargıtay’ın derdest evrak sayısında kıymetli bir azalma oldu.Dava ortalama görülme müddetleri de evrak sayısının azalmasına bağlı olarak kısalacaktır.
AYM’Yİ DE BAĞLAR
Yargıtay Başkanı Akarca gazetecilerin sorularını da yanıtlandırdı. Anayasa Mahkemesi’nin yargı kararlarını bozmasına ait soruya, Akarca şu karşılığı verdi: AYM bir çok kararında ferdî müracaatın inceleme çerçevesini belirlerken davada uygulanan hukuk şuralarını yorumlamanın, maddi kanıt ve olguların değerlendirilmesinin ilgili yargı mercilerin vazifesi olduğunu, bu değerlendirmelerin hukuka uygunluğunun denetlemenin ise kanun yolu mercilerine ilişkin olduğunu söz etmektedir. Yasa ve anayasa AYM’yi de bağlar. Vakit zaman bu türlü bunu aşma eğilimi olduğunu görüyoruz. ‘Ben her mevzuyu incelerim, bütün maddi kanıtları denetlerim, bütün kanıtlara bakarım’ halinde anlayış yanlışsız değil. Bu AYM’nin iş yükünün daha da artmasına, işin içinden çıkılmaz hale gelmesine, mutlaklaşmış kararlarda hukuk güvenliğinin otoritesinin zedelenmesine yol açar.
KARGAŞAYA YOL AÇAR
AYM kararlarına mahkemelerin uymamasının Yargıtay’ın yükünü artıracağının hatırlatılması üzerine Akarca şunları söyledi: AYM kararlarının toplumda benimsenmesi idari ve isimli mercilerce de kabul görmesi açısından bir dizi çalışma toplantıları yapıldı. Biz iki lider vekilimizi görevlendirdik. Vekillerimiz Anayasa Mahkemesi’nin Türkiye’nin değişik yerlerde yaptığı toplantılarda kişisel müracaatla ilgili kararlar, bunların uygulanması, bağlayıcılığıyla ilgili onlarda görüşlerini lisana getirdi. Bu türlü bir çalışma birlikteliği de sağlandı. Elbette AYM kararlarının da Anayasa’ya ve yasaya uygun olması gerekiyor. Şayet yetki aşımında bulunurda, temyiz mahkeme niteliğine kavuşursa bu bütün toplumda karışıklığa neden olabilir. AYM’nin birden fazla kararında buna itina gösterdiğini biliyoruz lakin kimi kararlar Yargıtay ve Danıştay tarafından eleştirilebilmektedir. Umarım ki bu ıstırap büyümesin. Şayet kanıtlar hukuka uygun toplanmışsa, kanun unsurları gerçek uygulanmışsa, yasa yolunda istinaf da temyizde bunlar denetlenmişse Anayasa Mahkememizin bu alana girmemesi gerekir. Alana girdiği vakit bu problemler daha da artabilir. Hepimizin dikkatli olması gerekir.
İMAMOĞLU KARARI
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu hakkında Anadolu 7. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından verilen mahpus cezasının seçim öncesi katılaşıp kesinleşmeyeceğine ilişkin soruya, Yargıtay Başkanı Mehmet Akarca şu karşılığı verdi: Yargılama süreci devam ediyor. Belge, evvel istinafa gidecek. Tahminen de orada karar katılaşarak Yargıtay’a hiç gelmeyebilir. Kararın Yargıtay’a gelmesi halinde de öncelikle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nca incelenerek ilgili daireye gidecek. İstisnai durumlarda evraklar öne alınabiliyor. Fakat bunun takdiri yargılama sürecinde misyon alan yargı mensuplarına aittir.